Jak nie płacić ZUS? Sposoby na legalną optymalizację składek
Prowadzenie firmy w Polsce wiąże się z obowiązkiem odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dla wielu przedsiębiorców to jeden z największych kosztów stałych. Nic więc dziwnego, że często pada pytanie: jak nie płacić ZUS i czy w ogóle jest to możliwe w zgodzie z przepisami. Pamiętaj – całkowite unikanie składek nie jest dopuszczalne, ale istnieją legalne sposoby optymalizacji. Zobacz dostępne rozwiązania i sprawdź, które z nich mogą być dla Ciebie korzystne.
Ulgi i preferencje dla nowych firm
Najbardziej oczywistym sposobem na start jest skorzystanie z ulg przewidzianych przez ustawodawcę. To narzędzia, które realnie obniżają wysokość obciążeń w pierwszych latach działalności.
Ulga na start
Jeśli dopiero otwierasz jednoosobową działalność gospodarczą, możesz przez sześć miesięcy nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne. Opłacasz tylko składkę zdrowotną. Ulga przysługuje wyłącznie osobom, które zakładają firmę po raz pierwszy albo ponownie, ale po długiej przerwie. Nie możesz jej użyć, jeśli wykonujesz działalność na rzecz byłego pracodawcy w zakresie tożsamym z wcześniejszym etatem.
Preferencyjne składki
Po okresie ulgi na start masz prawo przez 24 miesiące płacić składki od obniżonej podstawy wymiaru – 30% minimalnego wynagrodzenia. To znacząca różnica w porównaniu do pełnych stawek. Nadal obowiązuje składka zdrowotna, ale obciążenie społeczne jest wtedy wyraźnie niższe.
Mały ZUS Plus
Kolejnym etapem jest Mały ZUS Plus, dostępny dla przedsiębiorców, którzy w poprzednim roku mieli przychody poniżej określonego limitu i działali co najmniej 60 dni. Podstawa wymiaru jest tu zależna od dochodu, a więc elastyczniejsza niż w preferencyjnych składkach. To realna odpowiedź na pytanie jak obniżyć składki ZUS, bo wysokość składek jest dopasowana do faktycznych wyników firmy.
Wakacje składkowe i zawieszenie działalności
Przepisy przewidują również możliwość czasowego zmniejszenia obciążeń.
Wakacje składkowe
Od 2024 roku mikroprzedsiębiorcy mogą raz w roku skorzystać z miesiąca zwolnienia ze składek społecznych. Wniosek składa się w systemie PUE ZUS. Trzeba jednak pamiętać, że ulga nie obejmuje składki zdrowotnej – ta pozostaje obowiązkowa. Mimo wszystko to ciekawa opcja dla osób, które planują okres mniejszych przychodów lub sezonowy spadek obrotów.
Zawieszenie działalności
Jeżeli działalność nie generuje przychodów, można ją zawiesić. W tym czasie nie płacisz składek społecznych ani zdrowotnych, ale nie masz prawa do świadczeń z ubezpieczenia. Zawieszenie jest szczególnie przydatne przy firmach sezonowych. To przykład praktycznego rozwiązania dla przedsiębiorców zastanawiających się jak nie płacić składek ZUS w firmie przez okres przestoju.
Etat i działalność gospodarcza
Bardzo częsta sytuacja to prowadzenie własnej firmy i jednoczesne zatrudnienie na etacie. Tutaj także istnieją mechanizmy, które redukują obciążenia.
Jeśli na umowie o pracę zarabiasz co najmniej równowartość minimalnego wynagrodzenia, nie musisz płacić składek społecznych z tytułu działalności. Obowiązek dotyczy wyłącznie składki zdrowotnej. To rozwiązanie szczególnie atrakcyjne dla osób łączących etat i dodatkową działalność usługową.
Umowy cywilnoprawne a ZUS
Nie wszystkie umowy generują taki sam poziom obciążeń. Warto poznać różnice.
Umowa o pracę
Pełne składki społeczne i zdrowotna – tutaj nie ma pola manewru. To najdroższy wariant zatrudnienia.
Umowa zlecenie
Podlega składkom emerytalnym, rentowym i wypadkowym. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Jednak student do 26. roku życia nie płaci żadnych składek ZUS z tytułu zlecenia. To wyjątek, który często wykorzystują pracodawcy.
Umowa o dzieło
Co do zasady umowa o dzieło nie podlega oskładkowaniu. Wyjątek pojawia się, gdy zawierasz ją z własnym pracodawcą – wtedy ZUS nalicza składki jak od umowy o pracę. Od 2021 roku każde dzieło trzeba zgłosić do rejestru RUD w ciągu 7 dni. To ważne, bo brak zgłoszenia może skutkować karą.
Spółki a składki ZUS
Wielu przedsiębiorców zastanawia się, czy prowadzenie spółki pozwala na uniknięcie obciążeń. Rzeczywistość wygląda różnie w zależności od formy.
- Jednoosobowa spółka z o.o. – jej wspólnik podlega obowiązkowym składkom społecznym tak jak osoba prowadząca działalność gospodarczą.
- Wieloosobowa spółka z o.o. – wspólnicy nie płacą składek z tytułu samego posiadania udziałów. Mogą jednak podlegać ubezpieczeniom, jeśli łączy ich ze spółką umowa o pracę, zlecenie albo powołanie.
- Członek zarządu powołany uchwałą – płaci tylko składkę zdrowotną. Nie podlega składkom społecznym.
Na tym tle pojawiają się ryzyka – zwłaszcza próby tworzenia fikcyjnych spółek wieloosobowych, gdzie drugi wspólnik jest formalny. ZUS często traktuje takie podmioty jak jednoosobowe i nakłada obowiązek pełnych składek.
Działalność nierejestrowana
To rozwiązanie dla osób, które zarabiają niewielkie kwoty. Jeśli przychód miesięczny nie przekracza 75% minimalnego wynagrodzenia, nie musisz rejestrować firmy. A skoro nie ma działalności, nie ma też obowiązku płacenia składek. To opcja dla drobnych usług czy sprzedaży okazjonalnej. Trzeba jednak pamiętać, że przy większej aktywności łatwo przekroczyć limit i wtedy konieczne jest założenie firmy.
Składka zdrowotna – zasady po zmianach
Od 2022 roku składka zdrowotna jest liczona w nowy sposób i różni się w zależności od formy opodatkowania. Na skali podatkowej i liniówce zależy od dochodu. Na ryczałcie zależy od progu przychodów. Minimalna składka zdrowotna to 9% od 75% minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to, że nawet przy zerowych dochodach przedsiębiorca zapłaci określoną kwotę. Nie ma możliwości całkowitego uniknięcia tego obciążenia. To element, który trzeba uwzględniać przy kalkulacji kosztów.
Najczęstsze błędy i ryzyka
Przedsiębiorcy szukając oszczędności, często popełniają błędy, które później kończą się kontrolą. Do najczęstszych należą: brak zgłoszenia umowy o dzieło do rejestru RUD, próby fikcyjnego zawieszania działalności, tworzenie spółek z udziałem „słupów”, błędna kwalifikacja umów. ZUS w takich przypadkach ma prawo domagać się zapłaty zaległych składek wraz z odsetkami.
Nie ma jednego złotego sposobu, który pozwoli całkowicie uniknąć obowiązków wobec ZUS. Istnieją jednak rozwiązania, które realnie zmniejszają koszty prowadzenia firmy. Jak nie płacić ZUS? Skorzystać z ulgi na start, preferencyjnych składek, Małego ZUS Plus, wakacji składkowych albo zawieszenia działalności. Jak obniżyć składki ZUS? Połączyć etat z działalnością albo wybrać odpowiednią formę umowy. Jak nie płacić składek ZUS w firmie? Rozważyć działalność nierejestrowaną lub spółkę z o.o. z odpowiednim modelem rozliczeń. Wszystkie te mechanizmy są dostępne, o ile stosujesz je zgodnie z przepisami. Pamiętaj jednak – składka zdrowotna pozostaje obowiązkowa.
Ulgi dla JDG – szybkie porównanie
| Ulga / rozwiązanie | Okres trwania | Zakres zwolnienia | Warunki skorzystania | Składka zdrowotna |
| Ulga na start | 6 miesięcy | Zwolnienie ze składek społecznych | Pierwsza działalność lub po dłuższej przerwie, brak świadczenia usług na rzecz byłego pracodawcy | Obowiązkowa |
| Preferencyjne składki | 24 miesiące | Składki społeczne od 30% minimalnego wynagrodzenia | Nowy przedsiębiorca, brak wykluczeń ustawowych | Obowiązkowa |
| Mały ZUS Plus | Do 36 miesięcy w ciągu 60 miesięcy | Składki od dochodu/przychodu (niższe niż standardowe) | Przychód do określonego limitu w poprzednim roku | Obowiązkowa |
| Wakacje składkowe | 1 miesiąc w roku | Zwolnienie ze składek społecznych | Mikroprzedsiębiorcy, wniosek w PUE ZUS | Obowiązkowa |
| Zawieszenie działalności | Bez limitu | Zwolnienie ze wszystkich składek | Brak prowadzenia działalności w danym okresie | Nieopłacana |
Umowy a ZUS – tabela porównawcza
| Rodzaj umowy | Składki społeczne | Składka zdrowotna | Uwagi |
| Umowa o pracę | Tak, pełne | Tak | Największe obciążenia |
| Umowa zlecenie | Tak (społeczne i wypadkowe), chorobowe dobrowolne | Tak | Student <26 r.ż. – brak ZUS |
| Umowa o dzieło | Nie | Nie | Wyjątek: własny pracodawca – wtedy pełne ZUS, obowiązek rejestru RUD |
| Etat + JDG | Z reguły nie (jeśli etat min. krajowa) | Tak | Składka zdrowotna zawsze obowiązkowa |
| Członek zarządu z powołania | Nie | Tak | Popularne w spółkach z o.o. |
Spółki a ZUS – porównanie
| Forma prawna | Składki społeczne | Składka zdrowotna | Komentarz |
| JDG | Tak | Tak | Standardowy pełny pakiet |
| Jednoosobowa sp. z o.o. | Tak | Tak | Traktowana jak JDG |
| Wieloosobowa sp. z o.o. | Nie (z samych udziałów) | Tak (przy powołaniu/umowie) | Wspólnicy oszczędzają na składkach społecznych |
| Spółka jawna / partnerska | Tak (dla wspólników) | Tak | Zbliżone do JDG |
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
Czy można legalnie nie płacić ZUS prowadząc firmę?
Nie można całkowicie uniknąć składek, ale można zmniejszyć ich wysokość dzięki uldze na start, preferencyjnym składkom, Małemu ZUS Plus czy wakacjom składkowym.
Etat i działalność – które składki płacę z firmy?
Jeżeli na etacie zarabiasz co najmniej minimalne wynagrodzenie, nie płacisz składek społecznych z działalności. Składka zdrowotna pozostaje obowiązkowa.
Czy umowa zlecenie studenta do 26. roku życia podlega ZUS?
Nie, taka umowa jest zwolniona z obowiązku opłacania składek.
Czy umowa o dzieło wymaga ZUS?
Z reguły nie, ale trzeba zgłosić ją do rejestru RUD. Jeżeli podpiszesz ją z własnym pracodawcą, zostanie oskładkowana.
Jednoosobowa spółka z o.o. – czy płacę składki?
Tak, wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. opłaca pełne składki jak osoba prowadząca działalność.
Na czym polega Mały ZUS Plus?
To możliwość płacenia niższych składek przez przedsiębiorców, którzy osiągają niewielkie przychody lub dochody i spełniają warunki ustawowe.
Jak złożyć wniosek o wakacje składkowe w PUE ZUS?
Należy zalogować się do PUE, wybrać odpowiednią usługę i złożyć wniosek najpóźniej miesiąc przed planowaną ulgą.
Czy działalność nierejestrowana jest wolna od ZUS?
Tak, dopóki nie przekraczasz limitu 75% minimalnego wynagrodzenia miesięcznie.